Životna sredina predstavlja jednu od najvažnijih tema XXI veka a privlači pažnju naučnika, inžinjera i aktivista različitih stuka i obrazovanja. Životna sredina se razmatra često kao sistem uzajamno povezanih sistema: prirodna sredina, socijalna sredina, stambena sredina, kulturna sredina, informativna sredina. U zavisnosti od razmera i ciljeva istraživanja, moguće je posmatrati životnu sredinu pojedinog čoveka (npr. kabine kosmonauta), porodice (npr. stan, kuća sa pripadajućim placem), grupe ljude (npr.stanovništvo urbanog kvarta), celokupnog čovečanstva.[1]
Životna sredina je prirodni okvir u kome sva živa bića žive i deluju, mnogostruko povezana uzajamnim uticajima. Svako živo biće zavisi od svoje prirodne okoline i celokupni tok njegovog života upavo zavisi od uslova koje mu nameće sredina u kojoj obitava.
Postoji više definisanih tumačenja pojma životne sredine, jedna od njih definiše životnu sredinu kao kao kompleks svih uticaja van određenog organizma, koji dolaze kako od nežive prirode, odnosno fizičko-hemijskih uslova sredine, tako i od drugih živih bića, te skupno deluju na dati organizam, na onom mestu na kojem živi.
Prema tome, za svaki pojedinačni organizam okolna, životna sredina je i neživa priroda, određena uslovima (temperatura, vlažnost, pH zemljišta) i raspoloživim resursima (energija, voda, mineralni elementi), kao i živa priroda, koju čine druga živa bića sa kojima je u neposrednom ili posrednom kontaktu. Kako je to već naznačeno, postoji jasna razlika između životne sredine i spoljašnje sredine; svaka životna sredina je istovremeno i spoljašnja sredina, ali da svaka spoljašnja sredina u kojoj se živo biće može naći i slučajno, nije obavezno i njegova životna sredina.
Životnu sredina je ekosfera koja je sastavljena od biosfere, sveta prirode i prirodnih resursa i tehnosfere, sveta ljudskih izuma i stvorenih materijalnih vrednosti.
Prema rečniku Američke agencije za zaštitu životne sredine pojam environment se određuje kao zbir eksternih uslova koji utiču na život, razvoj i preživljavanje organizama. Istovremeno pojam ecology se koristi da bi označio odnos živih bića međusobno i prema okruženju ili proučavanje takvih odnosa.
Unutar svakog ekosistema postoji nekoliko vrsta odnosa:
- akcije - delovanja životne sredine na živo biće
- reakcije – delovanje živih bića na životnu sredinu; neophodne su i dokazane – oslobađanje kiseonika, stvaranje zemljišta...
- koakcije – uzajamni odnosi među živim bićima (predatorsvo, simbioza, komensalizam)
Da bi ekosistem bio u ravnoteži neophodno je da materija kruži (jer je ograničena), a energija protiče. Kruženje materije i proticanje energije predstavlja osnovni princip funkcionisanja prirodonog ekosistema. Kada u takav ekosistem dospe čovek dolazi do promena jer često blokira odvijanje osnovnog principa dovodeći do poremećaja.[2] Uticaj antropogenog faktora na ekosisteme se odražava na sledeći način: akcije su u velikoj meri ublažene, amortizovane i neutralisane; reakcije su jake i očigledne; koakcije su takođe snažne, ali na štetu drugih bića.
Više sličnih (srodnih ) ekosistema čini biom koji se, ako zauzima veći prostor, označava kao zonobiom. Biosfera predstavlja vrhovno jedinstvo žive i nežive prirode, veoma je ranjiva i često se uporećuje sa tankom emulzijom na filmu. Dopire tamo gde ima života.
[1] Đorđević, J., Nova ekološka etika i zaštita životne sredine, Beograd. 2002.
[2] Isto.
